Deze pagina gaat over de gebiedende wijs. Dat zijn aanmoedigende zinnen zonder onderwerp (hoofdpersoon).

Hiermee worden veel fouten gemaakt. En dat is niet nodig, want er zijn eenvoudige trucjes om te ontdekken hoe een woord eindigt.

Eerst een paar makkelijke voorbeelden:

• Loop naar de overkant.
• Kom naar huis!
• Geef nooit op.

Of je dit nou tegen één persoon zegt of tegen een heleboel personen tegelijk, je zegt geen t achter 'loop', 'kom' en 'geef'.

Alleen in oude uitdrukkingen een t

Vijftig jaar geleden bestond er een gebiedende wijs meervoud, die je nog ziet in ouderwetse zinnen als 'Komt allen', 'bezint eer ge begint' en 'Gaat heen en vermenigvuldigt u'. Die vorm met toegevoegde t bestaat verder niet meer in het Nederlands.

Tegenwoordig is juist (ook als je het tegen meerdere personen hebt):

• Ga allemaal weg!
• Kom naar de voorstelling.
• Koop hier uw fruit.

Eindigt de ik-vorm op een d, dan slaat de twijfel toe. Je hoort namelijk niet of het woord op een d of dt eindigt. Juist is:

• Red de zeehondjes.
• Vind de schat.
• Word nu lid.
• Meld u aan als vrijwilliger.
• Download nu onze app.

TIP

Als je twijfelt bij zulke werkwoorden, vervang het werkwoord dan even door een ander werkwoord waarvan de ik-vorm niet op een d eindigt. Bijvoorbeeld:

• Roep de zeehondjes.
• Zoek de schat.
• Kom nu bij de club als lid.
• Geef u op als vrijwilliger.
• Koop nu onze app.

Geen t? Dan ook niet achter 'red', 'vind', 'word' en 'download'.

Soms wel een t.

In bepaalde zinnen, in combinatie met 'u' (maar niet altijd!) schrijf je het werkwoord wél met een t aan het eind.

Zinnen met 'u' zijn het lastigst, maar het trucje met het vervangende werkwoord maakt altijd een eind aan de onzekerheid. Hier volgen wat van die moeilijke gevallen met daaronder een versie met vervangend werkwoord:

• Downloadt u nu onze app!
  Net als: koopt u nu onze app!
• Meldt u zich nu aan!
  Net als: geeft u zich nu op!

• Bindt u alle bagage goed vast.
  Net als: plakt u alle bagage goed vast.
• Behoedt u ons voor grote rampen.
  Net als: beschermt u ons tegen grote rampen.
• Houdt u rekening met extra reistijd.
  Net als: neemt u extra reistijd in aanmerking.

In bovenstaande voorbeelden met 'u' is wel sprake van een aanmoediging, maar het is geen echte gebiedende wijs, want in deze zinnen is 'u' het onderwerp, de hoofdpersoon van de zin.

Géén t:

• Meld u aan bij de club. (geen t)
  Net als: schrijf u in bij de club.
  Hier kun je 'u' vervangen door 'uzelf', een lijdend voorwerp.
• Bied u aan als vrijwilliger. (geen t)
  Net als: geef u op als vrijwilliger.
  Hier kun je 'u' vervangen door 'uzelf', een lijdend voorwerp.

Waarom soms toch die t?

Een echte gebiedende wijs (kom naar huis, vind de schat) heeft geen onderwerp in de zin.

• De zinnen hierboven waar wél een t wordt toegevoegd, zijn geen echte gebiedende wijs, maar aansporingen met 'u' als onderwerp in de zin.
• De zinnen hierboven waar géén t wordt toegevoegd, zijn wél echte gebiedende wijs. Daar is 'u' bijvoorbeeld lijdend voorwerp. Je kunt 'u' vervangen door 'uzelf'.

Waaraan kun je zien of 'u' onderwerp is of niet? Vervang het even door 'jij' of 'jou'. Als je er 'jij' van kunt maken, is het onderwerp. In die gevallen krijgt het werkwoord een t als 'u' erachter staat.

Hou op, schei uit?

Enkele werkwoorden worden in sommige gevallen geschreven op een manier die voortkomt uit de spreektaal. Het zijn werkwoorden waarvan de ik-vorm op een d eindigt, voorafgegaan door een tweeklank:

• uitglijden: glijd niet uit, glij niet uit
• houden: houd je vast, hou je vast
• rijden: rijd voorzichtig, rij voorzichtig
• snijden: snijd van je af, snij van je af
• uitscheiden: scheid uit, schei uit

Bij Beter Spellen proberen we deze twijfelgevallen te vermijden, omdat er voldoende spellingkwesties zijn waar slechts één antwoord juist is. Meer hierover op Onze Taal of Taaladvies.net.