d of dt
Waarom eindigt een woord soms op dt?
De laatste letter van een werkwoord in de tegenwoordige tijd hangt af van de hoofdpersoon van de zin.
In de volgende voorbeelden is het heel logisch, omdat je de letters allemaal hoort bij het uitspreken:
- Ik loop naar huis. Loop ik naar huis? (ik-vorm)
- Jij loopt naar huis. (jij ervoor: ik-vorm + t)
- Loop jij naar huis? (jij erachter: alleen de ik-vorm)
- U loopt naar huis. Loopt u naar huis? (u: ik-vorm + t)
- Hij loopt naar huis. Loopt hij naar huis? (hij/zij/het: ik-vorm + t)
- Loop naar huis! (gebiedende wijs)
Als de ik-vorm op een d eindigt, is de regel voor die t nog steeds van kracht:
- Ik word lid. Word ik lid? (ik-vorm)
- Jij wordt lid. (jij ervoor: ik-vorm + t)
- Word jij lid? (jij erachter: alleen de ik-vorm)
- U wordt lid. Wordt u lid? (u: ik-vorm + t)
- Hij wordt lid. Wordt hij lid? (hij/zij/het: ik-vorm + t)
- Word lid! (gebiedende wijs)
Een woord eindigt dus op dt als de ik-vorm op een d eindigt en de hoofdpersoon een extra t verdient, net als bij 'hij loopt'.
Maar let op: 'je' erachter zegt niet alles!
Veel mensen denken: als 'je' achter het werkwoord staat, krijgt het werkwoord geen t.
Dat is niet altijd juist.
Het is belangrijk, welk woord de hoofdpersoon (het onderwerp) van de zin is. Als 'je' vervangen kan worden door 'jij', is 'je' het onderwerp. Als in zo'n geval 'je' achter het werkwoord staat, komt er geen t achter de ik-vorm:
- Wat vind je van deze muziek? (je = jij)
- Wat houd je daar in je handen? (je = jij)
- Wanneer word je directeur van deze firma? (je = jij)
Maar als 'je' vervangen kan worden door 'jou' of 'jouw', is dat niet zo.
Een paar voorbeelden:
- Wat houdt je bezig?
Het werkwoord hoort bij 'wat'.
Dat zie je als je er meervoud van maakt:
Welke dingen houden je bezig?
Hier geldt: je = jou (niet je = jij).
- Wie wordt je directeur?
Het werkwoord hoort bij 'wie'.
Dat zie je als je er meervoud van maakt:
Welke mensen worden je directeur?
Hier geldt: je = jouw (niet je = jij).
- Wat wordt je gevraagd?
Het werkwoord hoort bij 'wat'.
Dat zie je als je er meervoud van maakt:
Welke dingen worden je gevraagd?
Hier geldt weer: je = jou (niet je = jij).
- Je wordt je meer bewust van je omgeving.
Het werkwoord hoort bij het eerste 'je' en dat staat vóór het werkwoord.
Waarom geen dt in de verleden tijd?
In de verleden tijd zie je de lettercombinatie dt niet aan het eind van een werkwoord, omdat daar nooit een letter t wordt toegevoegd. Een paar voorbeelden:
- ik liep, hij liep
- ik reed, hij reed
- ik vond, hij vond
- ik werd, hij werd
Word lid, meld storingen, hou(d) op!
Over gebiedende wijs hebben we een aparte pagina: raad, vind, red.
|
Vaktermen Hoewel deze website alles graag uitlegt met zo weinig mogelijk vaktermen, noemen we voor de fijnproevers soms even een begrip van de schoolmethode.
STAM De ik-vorm van een werkwoord. Met ik-vorm wordt altijd bedoeld: de ik-vorm van de tegenwoordige tijd. Bijvoorbeeld: word (van 'worden').
Veel taalmethodes zeggen dat de stam het werkwoord min 'en' is. Dat is niet altijd hetzelfde als de ik-vorm (hoeven: stam = hoev, ik-vorm = hoef; grazen: stam = graz, ik-vorm = graas). Andere bronnen beweren dat stam en ik-vorm hetzelfde zijn. Bovenstaand meningsverschil is extra reden om de term ik-vorm te gebruiken bij Beter Spellen.
GEBIEDENDE WIJS = een werkwoordsvorm in een zin zonder hoofdpersoon, waar een soort bevel in zit. Bijvoorbeeld: koop nu, word lid, zeg mij.
GEBIEDENDE WIJS MEERVOUD (ouderwets Nederlands) Vroeger had het Nederlands ook een gebiedende wijs voor meervoud, als meerdere mensen tegelijk bedoeld werden. Dit zie je nog in sommige uitdrukkingen: komt allen, verenigt u. Maar die extra t is in normale gevallen onjuist, want het is: loop allemaal naar de maan, neem allemaal een abonnement, word allemaal lid, red de zeehondjes ( ook als je meerdere mensen tegelijk aanspreekt).
Zie ook http://www.onzetaal.nl/advies/redt.php.
|
Help | Contact | Instellingen |
Martin van Toll Producties
in samenwerking met
