Muismat

In het Nederlands zijn veel woorden overgenomen uit andere talen. Sinds enkele decennia zijn dat vooral veel woorden uit het Engels.

Daarbij zijn ook veel Engelse samenstellingen, die eindigen op een Engels voorzetsel(bijwoord), zoals in, out, off, on, up, down, back, over, by.

In het Engels worden die samensellingen soms los geschreven, soms aan elkaar vast en soms met een streepje ertussen.

In de officiële Nederlandse spelling van deze samenstellingen geldt (bijna) altijd:

1) Als het voorzetsel(bijwoord) met een klinker begint (in, out, off, on, up, over), gebruik je een streepje (koppelteken).

Hieronder staan de bekendste combinaties. Tussen haakjes staat een betekenis van de samenstelling. Dat is niet altijd de enige betekenis.

• add-on (uitbreidingspakket)
• all-in (inclusief)
• all-over (doorlopend patroon)
• back-up (reservekopie)
• bake-off (eindronde in bakwedstrijd)
• black-out (tijdelijk concentratieverlies)
• blow-out (activiteit van olie- of gasbron)
• bottom-up (organisatiestructuur)
• burn-out (emotionele uitputting)
• buy-out (overname van aandelen)
• close-up (dichtbijopname)
• cover-up (geheimhoudingsoperatie)
• cross-over (mix van genres)
• drive-in (bezoekers blijven in de auto)
• dug-out (ruimte langs speelveld)
• face-off (ijshockeyterm)
• fade-out (langzame verdwijning van beeld of geluid)
• fall-out (radioactieve neerslag)
• flap-over (presentatiebord)
• flip-over (presentatiebord)
• fly-over (verkeersknooppunt)
• follow-up (vervolg)
• hand-out (papieren samenvatting)
• hands-on (praktijkwerk)
• hang-out (ontmoetingsplek)
• hold-up (overval)
• jump-off (parachtesprong)
• kick-off (aftrap)
• knock-out (boksterm)
• lay-out (opmaak)
• line-up (opstelling)
• make-over (metamorfose)
• make-up (cosmetica)
• mock-up (presentatiemodel op ware grootte)
• pick-up (platenspeler, open vrachtauto)
• pin-up (grote foto van fotomodel)
• pay-off (wervende slotzin)
• play-off (eindronde)
• plug-in (aanvulling voor computerprogramma)
• pop-up (opklappende afbeelding, pop-upvenster)
• push-up (opdrukken)
• round-up (samenvattende afronding)
• runner-up (tweede plaats in een competitie)
• shoot-out (beslissende quizvraag of vuurgevecht)
• side-out (volleybalterm)
• sing-in (meezingbijeenkomst)
• sit-in (zittende protestdemonstratie)
• sit-up (buikspieroefening)
• skate-off (beslissende selectiewedstrijd)
• sleep-in (goedkope overnachting)
• slip-on (kledingstuk)
• spin-off (afgeleide toepassing)
• split-up (aandelensplitsing)
• stand-in (invaller voor acteur)
• step-in (smal korset)
• start-up (startende onderneming)
• stop-over (korte pauze in lange vliegreis)
• take-off (moment van opstijgen)
• teach-in (openbaar debat)
• time-out (onderbreking voor rust of overleg)
• tip-in (basketbalterm)
• try-out (proefvoorstelling)
• turn-over (omzet, verloop)
• voice-over (commentaarstem)
• walk-in (open bijeenkomst)
• walk-over (makkelijke overwinning)
• warming-up (sportieve voorbereiding)

Uitzonderingen, zonder streepje:

• login (gebruikersnaam)
• pullover (truivest)

2) Als het voorzetsel(bijwoord) met een medeklinker begint (back, down), schrijf je de twee woorddelen aan elkaar vast, zonder streepje.

Hieronder staan de bekendste combinaties. Tussen haakjes staat een betekenis van de samenstelling. Dat is niet altijd de enige betekenis.

• breakdown (storing, inzinking)
• cashback (terugbetaling)
• comeback (terugkeer)
• coolingdown (afbouwen na een training)
• countdown (aftellen)
• drawback (hindernis)
• dropdown (uitklapbaar keuzemenu)
• fastback (automodel)
• feedback (terugkoppeling, commentaar)
• flashback (terugblik in boek of film)
• hardback (boek met harde kaft)
• hatchback (automodel)
• kickback (beloning voor gegenereerde inkomsten)
• knockdown (boksterm)
• laidback (ingetogen)
• lockdown (noodzakelijke afsluiting)
• meltdown (in kernreactor)
• notchback (automodel, sedan)
• outback (het ruige binnenland)
• paperback (boek met kartonnen kaft)
• playback (geluidloos meezingen met opname)
• pushback (achteruitduwen van een vliegtuig)
• shakedown (zwaar verhoor)
• showdown (confrontatie)
• slingback (damesschoen)
• touchdown (rugby- en footballterm)

Uitzonderingen, met streepje:

• stand-by (wachtstand, reserve)
• top-down (organisatiestructuur)