Stijl | vaste uitdrukkingen
Bepaalde uitdrukkingen bestaan uit vaste combinaties van bijvoorbeeld een werkwoord en een voorzetsel. Of een werkwoord bij een zelfstandig naamwoord. Hieronder vind je slechts een paar voorbeelden.
- aansluiten op (iets anders, bijv. een andere weg)
- aanstalten maken = zich voorbereiden om ergens aan te beginnen
- aanstellen als = (iemand) benoemen tot
- afslaan naar = in een bepaalde richting de hoek om gaan, de weg verlaten
- benoemen tot (directeur, voorzitter, enz.)
- bezwijken aan (verwondingen)
- bezwijken onder (een last)
- bezwijken voor (een verleiding)
- contact opnemen met (iemand)
- dag en nacht
- dat raakt kant noch wal = dat slaat helemaal nergens op
- deel uitmaken van = onderdeel zijn van
- de (ergste) nood lenigen = een noodtoestand minder erg maken
- dienst na verkoop (Belgisch-Nederlands voor klantenservice)
- door schade en schande wijs worden = uit ervaring leren
- een belofte doen (niet 'maken', dat is een anglicisme)
- een beroep doen op (iemand, een instelling, enz.) = hulp inroepen
- een beslissing nemen (niet 'maken', dat is een anglicisme)
- een gevecht op leven en dood = een zwaar, bloedig gevecht
- een wet van Meden en Perzen = een regel waaraan niets te veranderen valt
- een zaak van leven of dood = een zaak van levensbelang
- het onderspit delven (delfde/dolf, gedolven) = overwonnen worden, verliezen
- hoe dan ook = in elk geval, sowieso
- iemand in de pan hakken = volledig verslaan
- in aanbouw ('onder constructie' wordt door sommige kenners een anglicisme genoemd)
- koste wat (het) kost = ongeacht wat het kost
- maar niet voordat = nadat, maar eerst
- maar niet dan nadat = nadat, maar eerst (niets anders dan nadat)
- meewerken aan (een project, een onderzoek, enz.)
- meewerken met (een persoon)
- melden dat = aankondigen dat
- met andere woorden (niet 'in andere woorden', dat is een anglicisme)
- noblesse oblige = adeldom schept verplichtingen
- ons treft geen blaam = men kan ons niets verwijten
- op je/zijn/haar hoede zijn voor = voorbereid zijn op (gevaar, iets onverwachts)
- opening van zaken geven = inlichtingen geven over de ware stand van zaken
- ophanden zijn (ook: op handen zijn) = te gebeuren staan
- over/voor het voetlicht treden/brengen = verschijnen, presenteren
- overstappen op (een andere trein, plan B, enz.)
- overtuigen van (je gelijk, de waarheid, enz.)
- op zoek = bezig met zoeken
- over en weer = van beide kanten
- part noch deel hebben aan = niets te maken hebben met
- per ongeluk = niet opzettelijk
- pijpleiding voor gas e.d. (niet pijplijn, dat is een anglicisme)
- te binnen schieten
- te pas en te onpas = ongeacht of het van toepassing is
- terugkomen op (eerdere uitspraken) = herzien, bijstellen
- terugkomen van (van een besluit) = afzien van, het laten varen
- tot nader order = voorlopig
- uitroepen tot (winnaar, zakenvrouw van het jaar, enz.)
- van gedachten wisselen = elkaar vertellen wat je denkt
- vertellen aan / vertellen tegen
- vervangen door (niet 'met', dat is een anglicisme)
- een visie op (iets) = een mening, ideeën over (iets)
- vol goede moed
- voor een appel en een ei = heel goedkoop
- voor hetzelfde geld = evengoed
- wel degelijk (altijd met spatie!) = zeker wel (als antwoord op ontkenning)
- welig tieren = overvloedig groeien, rijkelijk voorkomen
- zij het = al is het