Schrijf eens even normaal joh!

Aardrijkskundige namen

Met aardrijkskundige namen en afgeleiden daarvan is de regelgeving in de loop der tijd gewijzigd. Hier volgt een samenvatting van de huidige regels. Het is niet altijd even logisch. In geval van twijfel geldt altijd: pak het woordenboek erbij als je het zeker wilt weten. De leidraad van het Groene Boekje gaat dieper in op deze materie. En de officiële Nederlandse spelling van buitenlandse plaatsnamen vind je op http://namen.taalunie.org/.

Namen van plaatsen, landen, streken, rivieren, bergen, hemellichamen krijgen een hoofdletter:

• Alkmaar
• New York
• België
• Zuid-Holland
• de Peel
• de Rijn
• de Matterhorn
• Pluto
• Moeder Aarde (ook: Moeder Natuur)

Uitzonderingen: maan, aarde en zon krijgen in lopende tekst geen hoofdletter.

Bij samenstellingen / afleidingen van aardrijkskundige namen blijven de hoofdletters, spaties en streepjes bestaan:

• een Nederlands woord
• het Nederlands (de taal)
• een Costa Ricaanse schrijver
• Engelstalig
• Franssprekend
• een Belgiëkenner
• een Cyprioot (inwoner van Cyprus)
• de Dode Zeerollen
• een Eindhovenaar
• een Latijns woord (woord uit het Latijn)
  maar: potjeslatijn
• de Maasoevers
• een Monegask (inwoner van Monaco)
• een Montenegrijn (inwoner van Montenegro)
• een New Yorker
• Noord-Brabants
• Noord-Amerikanen
• een Palestijn
• een Puerto Ricaan (inwoner van Puerto Rico)
• de Sri Lankaanse regering
• een Venezolaan (inwoner van Venezuela)
• West-Vlaams
• de West-Vlamingen
• een Zuid-Afrikaan
• een Jood (als het om het Joodse volk gaat)
• een Chinees (iemand uit China)
  maar: een chinees (Chinees restaurant)
  Van Dale vermeldt hierbij in sommige edities 'Chinees'
• een Italiaan (iemand uit Italië)
  maar: een italiaan (Italiaans restaurant)
  Van Dale vermeldt hierbij in sommige edities 'Italiaan'

Voorvoegsels vóór een aardrijkskundige naam

Deze hoofdletters vervallen in samenstellingen met Standaard-, Middel-, Hoog-, Nieuw-, Oud- en Plat- (bij namen van talen). Dan komt namelijk de aardrijkskundige naam eraan vast, behalve als de aardrijkskundige naam zelf al een koppelteken of spatie bevat:

• Standaardnederlands
• Middelengels
• Hoogduits
• Nieuwgrieks
• Oudgrieks
• Platduits
• Oudnederlands
• Oud-Noord-Hollands (afgeleid van Noord-Holland, dat al een koppelteken heeft)
• Platamsterdams*
• Plat-New Yorks* (afgeleid van New York, dat al een spatie heeft)

* Volgens de Spellingwijzer van Onze Taal (2015, niet de officiële spelling) kun je ook schrijven: 'plat Amsterdams', 'plat New Yorks', alsof 'plat' een bijvoeglijk naamwoord is.

Andere voorvoegsels worden zonder hoofdletter ervoor geplakt met een koppelteken:

• on-Nederlands
• oer-Hollands

Let op: het Groene Boekje maakt verschil tussen de taal Oudhollands en oud-Hollandse gezelschapsspelen.

Zo is er ook verschil tussen de klassieke taal Oudgrieks, de Oud-Griekse godenwereld (uit de klassieke oudheid, hoofdletter O) en oud-Griekse staatshoofden (van het vroegere, maar niet klassieke Griekenland, kleine o).

Windstreken

Windstreken worden met een kleine letter geschreven, tenzij ze verwijzen naar een deel van een aardrijkskundig gebied. Dit is misschien wat vaag, maar onderstaande voorbeelden maken het wel iets duidelijker:

• het westen van Duitsland (windstreek)
• het Westen moet hulp bieden (gebied)
• de westerse rijkdom (afgeleid woord)
• Noordoost-Groningen (het noordoosten van Groningen)
• Zuidoost-Noord-Brabant (het zuidoosten van Noord-Brabant)
• Zuid-Oost-Duitsland (het zuiden van Oost-Duitsland)
• Zuidoost-Duitsland (het zuidoosten van Duitsland)

Dagen en maanden

Namen van dagen en maanden krijgen geen hoofdletter:

• maandag, dinsdag, woensdag, donderdag, vrijdag, zaterdag, zondag
• januari, februari, maart, april, mei, juni, juli, augustus, september, oktober, november, december

Soortnamen: producten genoemd naar een plaats of streek

Producten die hun naam te danken hebben aan een aardrijkskundige plaats of streek, krijgen geen hoofdletter:

• een glas bordeaux
• een fles champagne
• noren (de schaatsen)
• rijnwijn
• parmaham
• een shetlander
• haarlemmerolie
• zakjapanner

Niet-aardrijkskundige bevolkingsgroepen

Overkoepelende termen voor etnische of religieuze groepen krijgen een kleine letter:

• de zigeuner
• een indiaan
• een christen
• een boeddhist
• een islamiet
• een jood (als het om de religie gaat)